ପ୍ରତିବର୍ଷ କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷ ଏକାଦଶୀ ତିଥିରେ ଶ୍ରୀ ହରି ଚାରିମାସ ଶୟନ ପରେ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇଥାନ୍ତି | ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ରୂପରେ ଶାଳଗ୍ରାମକୁ ମାତା ତୁଳସୀଙ୍କ ସହ ବିବାହ କରାଯାଏ | ତେବେ ଚଳିତ ବର୍ଷ ଏହା ନଭେମ୍ବର ୪ରେ ପଡୁଛି | ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଉପବାସ ପର୍ବର ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି | ତେବେ ବିଶ୍ୱାସ ଅଛି ଯେ, ଏହି ଦିନ ବିବାହିତା ମହିଳା ମନ ମତ ତୁଳସୀଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ ସୌଭାଗ୍ୟବତୀ ହୁଅନ୍ତି | ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା କେଉଁ କାରଣରୁ ମତ ତୁଳସୀଙ୍କୁ ଶାଳଗ୍ରାମଙ୍କ ସହ ବିବାହ କରିବାକୁ ପଡିଥିଲା ? କେଉଁ କାରଣରୁ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀ ହରି ବିଷ୍ଣୁଙ୍କୁ ପଥରର ରୂପ ନେବାକୁ ପଡିଥିଲା ?
ଶାଳଗ୍ରାମଙ୍କୁ ମାତା ତୁଳସୀ ବିବାହ କଥା :
ବିଷ୍ଣୁ ବୈବରତ ପୁରାଣର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ, ଭଗବାନ ଗଣପତିଙ୍କ ଅଭିଶାପ ଯୋଗୁଁ ମାତା ତୁଳସୀ ଅସୁର ଶଂଖଚୂଡଙ୍କ ପତ୍ନୀ ହୋଇଥିଲେ। ଯେତେବେଳେ ଅସୁରଙ୍କ ଆତଙ୍କ ବଢିବାକୁ ଲାଗିଲା ସେତେବେଳେ ବିଷ୍ଣୁ ବୈଷ୍ଟମ୍ବି ରୂପ ଧାରଣ କରି ଶଂଖଚୂଡକୁ ବଧ କରିଥିଲେ । ଏହା ପରେ ଶ୍ରୀ ହରି ଶଂଖଚୂଡଙ୍କ ଛଦ୍ମବେଶରେ ମାତା ତୁଳସୀଙ୍କ ଘରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ବିଜୟ ନେଇ ଫେରିଥିବା ଦେଖି ମାତା ତୁଳସୀ ବେଶ ଖୁସି ହେବା ସହ ଉତ୍ସବ ପାଳନ କରିଥିଲେ । ପରେ ତାଙ୍କ ସହ ରାତ୍ରି ଯାପନ କରିଥିଲେ । ତେବେ ମାତା ସନ୍ଦେହ କରି ପଚାରିଥିଲେ ଯେ ହେ ମହେଶ! ଆପଣ କିଏ, ଆପଣ ମୋ ସତୀତ୍ଵକୁ ନଷ୍ଟ କରିଛନ୍ତି | ତେଣୁ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ପଥର ହେବାକୁ ଅଭିଶାପ ଦେଉଛି | ମାତା ତୁଳସୀଙ୍କ ଅଭିଶାପକୁ ଭୟ କରି ଶ୍ରୀ ହରି ତାଙ୍କ ସୁନ୍ଦର ରୂପ ଧାରଣ କରିଥିଲେ | ଏହା ଦେଖି ମାତା ତୁଳସୀ ମୁର୍ଚ୍ଛା ହୋଇଯାଇଥିଲେ | ପରେ ଚେତା ଫେରି ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ଖବର ଜାଣି ଶ୍ରୀ ହରିଙ୍କୁ କହିଥିଲେ ଯେ ହେ ନାଥ, ତୁମର ହୃଦୟ ଏକ ପଥର ପରି। ସେଥିପାଇଁ ତୁମର କିଛି ଦୟା ନାହିଁ | ଆଜି ତୁମେ ମୋ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ଧର୍ମକୁ ନଷ୍ଟ କରି ହତ୍ୟା କରିଛ। ବର୍ତ୍ତମାନ ତୁମେ ମୋର ଅଭିଶାପ ଦ୍ୱାରା ପଥର ପରି ପୃଥିବୀରେ ବାସ କର | ଏହା କହି ମାତା ତୁଳସୀ କାନ୍ଦିବାକୁ ଲାଗିଲେ।
ଶ୍ରୀ ହରି କହିଲେ ଏଭଳି କଥା:
ଏହା ଉପରେ ଶ୍ରୀ ହରି ଏହା କହିଛନ୍ତି ଯେ ତୁମେ ମୋ ପାଇଁ ଦୀର୍ଘ ବର୍ଷ ଧରି ଅନୁତାପ କରିଛ, ବର୍ତ୍ତମାନ ତୁମେ ଏକ ଇଶ୍ୱରୀୟ ଶରୀର ନେଇ ମୋ ସହିତ ରୁହ | ତୁମର ଅଭିଶାପ ପୂରଣ କରିବା ପାଇଁ ମୁଁ ପୃଥିବୀରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ନାମରେ ବଞ୍ଚିବି ଏବଂ ତୁମେ ତୁଳସୀ ଉଦ୍ଭିଦ ଆକାରରେ ରହିବ | ତୁମ ବିନା ମୋତେ ପୂଜା କରାଯାଇ ପାରିବ ନାହିଁ | ତୁମ ବିନା ଯିଏ ମୋତେ ପୂଜା କରେ ସେ ନର୍କକୁ ଯିବ | ଏହିପରି ତୁଳସୀ ବିବାହ ପର୍ବ ପାଳନ କରାଯାଏ |
କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷ ଏକାଦଶୀ ଦିନ ତୁଳସୀ ବିବାହ ପର୍ବ ପାଳନ କରାଯାଏ | ଯେଉଁଥିରେ ତୁଳସୀ ହାଣ୍ଡିକୁ ଗେରୁ ଓ ଚାଉଳ ଦ୍ୱାରା ସଯ ହୋଇଥାଏ | ପଞ୍ଚଦେବତାଙ୍କୁ ଆବାହନ କରି ଶାଳଗ୍ରାମଙ୍କୁ ଆଣି ମାତା ତୁଳସୀଙ୍କ ଚାରି ପାଖରେ ୭ଥର ପରିକ୍ରମା କରି ଆବାହନ କରାଯାଏ । ଆରତୀ ପରେ ବିବାହ ସମାରୋହ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ |